Stichtingen, verenigingen, coöperaties opgelet. Actie vereist vanwege de nieuwe Wet Bestuur en Toezicht rechtspersonen.
Op 1 juli 2021 is de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen in werking getreden. Voor stichtingen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen (owm) brengt dit allerlei veranderingen met zich mee. In dit artikel zetten wij op een rijtje wat de wijzigingen zijn en welke actie je moet ondernemen (of niet).
Wat verandert er?
- Nieuw: extra mogelijkheden om toezicht te houden op het bestuur
- Nieuw: een verzwaring van de bestuursverplichting
- Nieuw: een regeling bij tegenstrijdig belang
- Nieuw: een waarnemingsregeling voor bestuur
- Nieuw: inperking stemrecht van een bestuurder
- Nieuw: uitbreiding van aansprakelijkheidsgronden voor bestuurders
Hieronder leggen we puntsgewijs uit wat er verandert en welke stappen jij moet nemen (of niet).
1. Extra mogelijkheden om toezicht te houden op het bestuur
Een raad van commissarissen is bedoeld om toezicht te houden op het bestuur, het bestuursbeleid en de algemene gang van zaken. De raad van commissarissen heeft bijvoorbeeld de bevoegdheid om een bestuurder te schorsen en al dan niet loon toe te kennen. Dat biedt extra zekerheid dat de belangen van de rechtspersoon netjes worden behartigd. De mogelijkheid om een raad van commissarissen in te stellen kon al voor BV’s en NV’s, maar dat kan nu ook voor stichtingen, verenigingen en coöperaties. Let op: dit is een extra mogelijkheid; geen verplichting.
Als alternatief voor een raad van commissarissen, kun je er nu ook voor kiezen om onderscheid te maken tussen uitvoerende bestuurders en toezichthoudende bestuurders. Een zogenaamde ‘one tier board’ (monistisch bestuursmodel). De uitvoerende bestuurders vormen het dagelijks bestuur. De niet-uitvoerende bestuurders hebben een meer toezichthoudende taak. Anders dan bij een raad van commissarissen, zijn de niet-uitvoerende bestuurders dus geen apart orgaan binnen jouw organisatie. De samenwerking binnen het bestuur is vaak nauwer (en praktischer). Dat systeem is al bekend van de BV en de NV, maar behoort nu dus ook tot de mogelijkheden bij een stichting, vereniging, coöperatie en owm.
Welke stappen moet of kan ik ondernemen?
- Als je een raad van commissarissen wilt instellen, moet je eerst even checken of jouw statuten al in deze mogelijkheid voorzien. Zo niet, dan kun je dit laten aanpassen door de notaris.
- Als je al een interne toezichthouder hebt, moet je nagaan of die al functioneert als een raad van commissarissen. Is dit het geval, dan zijn de nieuwe regels over de raad van commissarissen op deze interne toezichthouder automatisch van toepassing geworden (zoals de bevoegdheid om een bestuurder te schorsen en al dan niet loon toe te kennen). De interne toezichthouder krijgt dan automatisch alle bevoegdheden van een raad van commissarissen (Check of je dat wilt. Zo niet, pas dan de statuten aan.
- Voor het creëren van de mogelijkheid om uitvoerende bestuurders en toezichthoudende bestuurders te kunnen benoemen, moet je daarvoor de statuten laten aanpassen door de notaris.
2. Een verzwaring van de bestuursverplichting
Voor een BV en de NV geldt al sinds lange tijd dat het bestuur en de raad van commissarissen zich bij het verrichten van hun taak moeten richten naar het belang van de vennootschap. Het belang van de rechtspersoon staat dus voorop en niet het belang van de bestuurders of de commissarissen zelf.
Deze regel geldt nu ook voor stichtingen, verenigingen en coöperaties.
Welke stappen moet of kan ik ondernemen?
Kortgezegd, niets. Deze verandering geldt automatisch. Het is natuurlijk wel belangrijk dat je handelt naar het nieuwe wettelijke vereiste. Je kunt eventueel in de statuten uitdrukkelijk benoemen dat bestuurders en commissarissen het belang van de vereniging of stichting moeten behartigen.
3.De introductie van een tegenstrijdig belang regeling
De regeling voor situaties waarin sprake is van tegenstrijdig belang is voor stichtingen en verenigingen vanaf nu gelijk aan die van de NV en de BV. Dit betekent dat een bestuurder of een commissaris niet mag deelnemen aan de overleggen of een besluit mag nemen over onderwerpen waarbij hij een direct of indirect persoonlijk belang heeft dat tegenstrijdig is aan het belang van de rechtspersoon. Denk hierbij aan de situatie waarbij iemand als bestuurder een familielid wil inhuren om werkzaamheden voor de onderneming uit te voeren.
De raad van commissarissen neemt het besluit als het bestuur dat niet kan, omdat alle bestuurders een tegenstrijdig belang hebben. Is er geen raad van commissarissen, dan nemen de aandeelhouders (bij een BV of NV) of leden (bij een vereniging) een besluit. De statuten kunnen anders bepalen, bijvoorbeeld dat het bestuur toch het besluit mag nemen. Ondanks het tegenstrijdig belang dus.
Voor de stichting gelden andere regels, omdat een stichting geen aandeelhouders of leden heeft. Als alle bestuurders een tegenstrijdig belang hebben en er is geen raad van commissarissen die de rol van het bestuur over kan nemen, dan mag het bestuur alsnog het besluit nemen. Vereist is wel dat alle overwegingen voor het nemen van het besluit schriftelijk worden vastgelegd.
Welke stappen moet of kan ik ondernemen?
- Als je statuten een regeling bevatten die botst met de nieuwe regeling uit de Wbtr, dan wordt jouw oude regeling als vervangen geacht door de nieuwe regeling. Aanpassing van de statuten wordt wel aanbevolen, om verwarringsgevaar te voorkomen. Daarnaast kan bij de aanpassing worden bepaald wie bevoegd is een besluit te nemen. Denk hierbij aan een onafhankelijke derde die jij vertrouwt.
- Zijn er voor 1 juli 2021 besluiten genomen met een tegenstrijdig belang, dan kan de rechtspersoon deze alsnog bekrachtigen. Loop dat na.
4. Een waarnemingsregeling voor bestuur
Sinds 1 juli 2021 is het verplicht dat de statuten van verenigingen, stichtingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen regels bevatten die gaan over belet (bijvoorbeeld ziekte, schorsing of tijdelijke onmogelijkheid om de bestuursfunctie uit te oefenen) en ontstentenis (bijvoorbeeld ontslag, plotseling overlijden of vrijwillige uittreding) van bestuurders en commissarissen. Voor de BV en de NV was dat al het geval. De statuten moeten aangeven wie in dergelijke gevallen beslissingen mag nemen.
Welke stappen moet of kan ik ondernemen?
In het overgangsrecht van de Wbtr is bepaald dat nieuwe regels over belet en ontstentenis uiterlijk bij een eerstvolgende statutenwijziging in de statuten moeten worden opgenomen. Directe actie is dus niet vereist, maar zo’n regeling is wel praktisch. Je wil voorkomen dat geen bestuursbesluiten meer kunnen worden genomen, bij tijdelijke niet-beschikbaarheid van het bestuur.
5. Inperking van het stemrecht van een bestuurder
Een bestuurder of commissaris heeft niet meer de bevoegdheid om meer stemmen uit te brengen dan de andere bestuursleden of commissarissen gezamenlijk. Stel je hebt 3 bestuurders. Het is dan bijvoorbeeld niet mogelijk om aan 1 bestuurder het recht te geven om 4 stemmen uit te brengen. Voor NV’s en BV’s gold deze regeling al, maar vanaf nu is hij ook van toepassing op verenigingen, stichtingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen.
Welke stappen moet of kan ik ondernemen?
Een regeling in de statuten die wel de mogelijkheid biedt om als bestuurder of commissaris meer stemmen uit te brengen dan de andere commissarissen gezamenlijk, is nog maximaal 5 jaar geldig (vanaf 1 juli 2021) of tot de eerste statutenwijziging. Na het verstrijken van een periode van 5 jaar of bij de eerstkomende statutenwijziging moet deze bepaling dus worden aangepast.
6. Uitbreiding van aansprakelijkheid bestuurders en commissarissen
Voor commissarissen van een stichting, vereniging, coöperatie en een owm is de regeling voor interne aansprakelijkheid bij de BV en de NV gaan gelden. Interne aansprakelijkheid houdt in aansprakelijkheid van commissarissen tegenover de rechtspersoon.
Bestuurders en commissarissen van een failliete stichting, vereniging, coöperatie of owm kunnen daarnaast voortaan door de curator op dezelfde gronden aansprakelijkheid worden gesteld als de bestuurders en commissarissen van een failliete BV of NV. De norm daarvoor is ‘onbehoorlijke taakvervulling’.
Welke stappen moet of kan ik ondernemen?
Actie is bij deze verandering niet vereist. Het spreekt redelijk voor zich, maar het is uiteraard van belang om als commissaris en bestuurder je taak behoorlijk te vervullen. Doe je dat niet, dan loop je het risico van aansprakelijkheid.
Toevoeging van deze regeling brengt dan ook een verzwaring van de aansprakelijkheid voor bestuurders en commissarissen van stichtingen, verenigingen, coöperatie en owm met zich mee. Ook als vrijwillig bestuurder, zoals de meeste bestuurders bij een sportvereniging, loop je sinds 1 juli 2021 dus een groter risico op aansprakelijkheid.
